Công nghệ sinh học (CNSH) là một lĩnh vực công nghệ cao dựa trên nền tảng khoa học về sự sống, kết hợp với quy trình và thiết bị kỹ thuật nhằm tạo ra các công nghệ khai thác các hoạt động sống của vi sinh vật, tế bào thực vật và động vật để sản xuất ở quy mô công nghiệp các sản phẩm sinh học có chất lượng cao. Trong lĩnh vực phòng trừ dịch hại cây trồng, CNSH được ứng dụng để tạo ra các sản phẩm thuốc Bảo vệ thực vật (BVTV) sinh học.

Tính đến tháng 6/2020, trong Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành, thuốc BVTV sinh học có 231 hoạt chất với 721 tên thương phẩm, chiếm 18% tổng các thuốc BVTV trong danh mục. Một số loại thuốc BVTV sinh học tiêu biểu như: (i) Thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc thảo mộc chứa hoạt chất Azadirachtin, gây sự ngán ăn, xua đuổi, ngăn sự lột xác của côn trùng cũng như ngăn cản sự đẻ trứng là giảm khả năng sinh sản; hoạt chất Rotenone có tác dụng diệt trừ sâu rầy trên lúa, diệt tuyến trùng trong đất; (ii) Thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc vi sinh: BT (Bacciluss Thuringiensis var.), phổ diệt sâu rộng, sâu khi ăn phải thuốc sẽ ngừng ăn sau vài giờ và chết sau 1-3 ngày; Biobac có khả năng tiêu diệt và ức chế sự phát triển của sợi nấm gây bệnh đốm vằn; Biosar có khả năng kích thích tính kháng bệnh cháy lá lúa (đạo ôn) do nấm Pyricularia gây ra; (iii) Thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc nấm chứa hoạt chất Abamectin diệt trừ được các loại sâu; hoạt chất Validamycin A đặc trị các bệnh do nấm gây ra trên cây; nấm đối kháng Trichoderma có tác dụng đề kháng một số nấm bệnh gây hại trên bộ rễ cây trồng. Hai chế phẩm nấm trừ côn trùng Ometar-Metarhizium anisopliae (nấm xanh); Biovip-Beauveria bassiana (nấm trắng); (iv) Thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc virus: chiết xuất từ virus Nucleopolyhedrosisvirus (NPV), có tính rất chuyên biệt, chỉ lây nhiễm và tiêu diệt sâu xanh da láng (Spodoptera exigua); (v) Thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc tuyến trùng: tuyến trùng EPN (Entomopathogenic nematodes) ký sinh và gây bệnh cho côn trùng, có khả năng diệt sâu nhanh, phổ diệt sâu rộng.

Ứng dụng CNSH trong phòng trừ dịch hại cây trồng là một biện pháp sinh học hữu hiệu có khả năng thay thế dần biện pháp hóa học và có ưu thế trong sản xuất cây trồng sạch, an toàn theo GAP hay hữu cơ. Mặc dù thuốc BVTV được nghiên cứu và thương mại hóa ngày càng nhiều nhưng hầu hết các quy trình kỹ thuật canh tác cây trồng hiện nay vẫn còn phụ thuộc nhiều vào hóa chất BVTV. Trong thời gian tới, cần triển khai nhiều đề tài, dự án nghiên cứu thay thế thuốc BVTV hóa học bằng thuốc BVTV sinh học trong các các quy trình kỹ thuật canh tác. Ngoài ra cũng cần xây dựng các mô hình ứng dụng thuốc BVTV sinh học để nông dân có thể tham quan, học hỏi. Công việc này đòi hỏi số lượng lớn các nghiên cứu viên am hiểu chuyên môn về CNSH và BVTV mà ngành CNSH và ngành BVTV của Trường Đại học Tiền Giang đang tuyển sinh và đào tạo hàng năm./.  

TS. Nguyễn Hồng Thủy – Giảng viên chính Trường Đại học Tiền Giang